İdeoloji nedir?

İdeoloji, toplumsal veya siyasî bir öğreti bütünü; birey veya -sınıf, kitle gibi- bir grubun tutum ve davranışlarına yön veren felsefî, dinî ve siyasî düşünceler bütünüdür.

İdeoloji kelimesi, Fransızca idéologie kelimesinden gelmektedir; idée (fikir) ve -ologie (bilim) sözcüklerinden oluşur Destutt de Tracy tarafından üretilmiş ve teklif edilmiştir. Bir bilim olarak düşünülmüşse de zaman içinde anlamı değişmiştir.

Marksizmde İdeoloji

Marx'a göre ideoloji, bu mücadelede kullanılan bir tür düşünme hatası, yanlış bilinçtir. Burada Marx'ın kastı, üretim araçlarına sahip egemen sınıfın gerçeği çarpıtması ve böylece ürettikleri maddi koşullara ait yanlış bilgidir. Nitekim maddi üretim araçlarına sahip bu sınıf, zihinsel üretim araçlarını da elinde tutarak toplumun entelektüel gücünü de elinde bulundurmaktadır.

Alıntılar

De Tracy’e göre ideolojinin amacı, “eleştirinin gücüyle geleneksel/dinsel kurumları ortadan kaldırıp filozoflara, dinin toplumsal ve tarihsel anlamı üzerinde konuşma hakkını vermektir. (Temirkaynak,2008:7).

“İdeoloji kavramını genelde birbirinden farklı olan iki anlamda kullanabileceğimizi göstermektedir. Sözcük anlamının ilk varyantını kısmî, İkincisini ise bütiinliikçü ideoloji kavramı olarak adlandıracağız. Bu sözcükle, karşı tarafın belli başlı “fikir” ve “düşünceier”ine inanılmamak gerektiği kastediliyorsa eğer, o zaman söz konusu olan kısmî bir ideoloji kavramıdır. Zira, bu “fikir” ve “düşünce”ler, karşı tarafın çıkarına uygun olmayan bir gerçeğin bilinçli bir şekilde örtbas edilmesi olarak ele alınır. Bu bağlamda, bilinçli yalandan, yarı bilinçli içgüdüsel örtbas etmeye ve bir başkası tarafından yanıltılmadan özyanılmaya uzanan geniş bir alan içindeki her şey söz konusu olabilir. Kendini basit bir yalancılık kavramından ancak yavaş yavaş sıyırmış olan bu ideoloji kavramı, kelimenin birçok anlamında kısmîdir. Kısmî niteliği karşısına, radikal, biitünlükçü bir ideoloji kavramı çıkartıldığında, anında göze çarpmaktadır. Bir çağın ya da tarihsei-toplumsal açıdan somut olarak tanımlanabilen bir grubun -örneğin bir sınıfın- ideolojisinden bahsetmek bu çağın ya da bu grupların bütiinlükçü bilinç yapılarının özellikleri ve niteliği anlamında mümkün olabilir” (Mannheim,1995:82-83).

“Aydınlanmanın ilerleme fikri, gelecekte bilimin rasyonel güçlerinin insanlığı birleştireceği, tarihin doğrusal gelişmeci sürecinde, akıl nosyonu etrafında bir bütün olarak insanlık adına kurtuluşu getireceği (…) öngörülmüştür. Bir anlamda ideolojiler bu anlayış çerçevesinde formüle edilmiş ve hem kuramsal hem de uygulamaya yönelik öğretiler olarak ortaya çıkmışlardır” (Bayram,2009:10).

Kaynakça Bayram, A.K. (2009). Modernlik ve Sosyal Bilimler: Bilgi, İktidar, Etik ve Toplum; Sosyal Bilimler Dergisi. 1 (11).

Mannheim, Karl (1995); İdeoloji ve Ütopya, Epos Yay. Ank.

Temirkaynak, Mazude (2008), "anlış Bilinç’ten Son’a Giden Yolda İdeolojinin Serüveni".